In dit drieluik over Recht & Literatuur zal ik u, als aanstaand student, enkele werken aanbevelen die elke rechtenstudent gelezen moet hebben. Tevens zijn het epistels waar u ongetwijfeld enthousiast van wordt en waarmee de beginnende examenstress (het is toch rond deze tijd?) even vergeten kan worden.
Veel is er te doen geweest over de Duits-Tsjechische schrijver Franz Kafka. Een introvert en timide persoon, nooit bewust van zijn kwaliteiten als schrijver. Hij stierf op jonge leeftijd, zoals veel grootheden rond die tijd nog deden. In zijn testament stond uitdrukkelijk vermeld dat Max Brod, zijn trouwe compaan, al het geschreven werk en ongepubliceerde manuscripten moest vernietigen.
Echter, het testament werd genegeerd. Een juridisch alleszins opmerkelijke beslissing, strikt erfrechtelijk genomen onacceptabel. Maar, in het Tsjechisch of Duitse recht werd een listige constructie bedacht opdat de wereld alsnog de briljante geest van Kafka kon meemaken.
Zo kwam ik in de vijfde klas van het atheneum tijdens een les Duits in aanraking met Kafka. Daar ik de Duitse taal door een komische familiesituatie vloeiend spreek kocht ik het ' Gesammtwerk' voor minder dan 9 biertjes. Ik begon bij het meest bekende werk, der Prozeß, waar Jozef K. op een dag door onbekende heren gedagvaard wordt voor een niet aan hem bekend gemaakt delict.
Het boek is ijzersterk. De sfeer is voortdurend gespannen en somber, zonder vooruitzicht op een verbetering. Het onderstreept zeer duidelijk de gevaren van wat ik graag noem 'juristerij' en bureaucratie. Door een jungle van regels te ontwerpen, zo specialistisch van aard, kan de leek en niet oplettende burger zo verstikt raken in het web van wetten dat ze machteloos en hulpeloos zijn. De aanklacht van Kafka, dat de rechtspraak en de rechtspraktijk helder en openbaar moet zijn is nu, zeker tachtig jaar na dato, nog recent.
Na het leven van 'der Prozeß', zult u begrijpen welke macht een volwaardige jurist heeft. Hij kan uitwegen vinden in doolhoven, woorden ombuigen, manipuleren en chanteren.
Het is een vloek en een zegen.