Gisteren organiseerden vier studieverenigingen van rechtenstuderend Utrecht een juridisch seminar getiteld ‘Held of Boef: internationale strafrechtelijke aansprakelijkheid van politieke en militaire leiders.’ Internationaal strafrecht is hot en dat bleek ook wel gisteravond: het seminar was stijf uitverkocht. De sprekers waren dan ook bijzonder interessant. Zo sprak een rechter van het Joegoslaviëtribunaal, een hoogleraar straf(proces)recht, een hoogleraar militair recht en een hoogleraar internationaal straf(proces)recht.
Een van de onderwerpen die ter sprake kwamen was de aansprakelijkheid van leiders voor de daden van een ‘groep’. Hoe pak je dat aan? Het adagium ‘geen straf zonder schuld’ geldt ook op internationaal niveau. Hoe bewijs je dat een leider schuldig is aan daden die hij fysiek niet zelf heeft gepleegd? Het verlangen om de leiders toch te straffen kan leiden tot verwrongen constructies, waarbij de kans bestaat dat belangrijke beginselen die de verdachte moeten beschermen uit het oog worden verloren.
De internationale strafrechtpleging ligt onder een vergrootglas, de kritiek is vaak niet van de lucht. Zo was bij het proces van Milosevic één van de kritiekpunten dat de aanklacht te veelomvattend zou zijn. Hierdoor zou het proces te complex zijn en te lang geduurd hebben. Deze kritiek verwoordt één van de dilemma’s van de aanklager: dient de tenlastelegging slechts een paar punten te bevatten wegens efficiency en overzichtelijkheid of moet alles waarvan de aanklager meent dat de verdachte verantwoordelijk is in één grote tenlastelegging worden ondergebracht?
Hét juiste antwoord daarop is nauwelijks te geven. Want inderdaad, een ‘grote’ tenlastelegging kan leiden tot een lang en te complex proces, maar wat gebeurt er als de verdachte wordt vrijgesproken van de paar punten die hem ten laste worden gelegd? Dan zal de aanklager worden verweten dat hij niet méér ten laste heeft gelegd. En wat te denken van de slachtoffers? Wat voor signaal wordt er aan de slachtoffers gegeven als de misdaden tegen hen niet ten laste worden gelegd? Anderzijds, door wat voor hel gaan de slachtoffers als het proces zich maar blijft voortslepen? Dat het allemaal niet zo gemakkelijk is bleek wel tijdens de discussie na afloop van de diverse lezingen. De meningen waren behoorlijk verdeeld.
Al met al een bijzonder interessante avond. Het is alweer een jaar geleden dat ik een internationaal-rechtelijk vak heb gevolgd, maar mijn interesse is weer gewekt! Ik verheug me dan ook op de volgende periode, wanneer ik History of International Law ga volgen!